Powiat Żywiecki położony jest w południowej części Województwa Śląskiego, bezpośrednio przy granicy Polski ze Słowacją. W skład Powiatu wchodzi miasto Żywiec oraz Gminy: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka. Malowniczo położone tereny Żywiecczyzny obejmują: Beskid Żywiecki i Śląski, z rzekami: Sołą i Koszarawą oraz jeziorami: Żywieckim i Międzybrodzkim. Powiat Żywiecki sąsiaduje z powiatami: cieszyńskim, bielskim, wadowickim i suskim.
Siedzibą władz Powiatu jest Żywiec, którego lokacja wzorowana była na prawie magdeburskim i miała miejsce pomiędzy rokiem 1260 a 1280 (jak podają niektóre źródła, gdyż w wyniku trawiących Żywiec w XVIII w. pożarów nie zachowały się żadne oryginalne dokumenty). Pierwszy zachowany dokument historyczny na ten temat pochodzi z roku 1432 i dotyczy wykupu wójtostwa żywieckiego przez księcia oświęcimskiego Kazimierza. W XV wieku wokół miasta istniało już 8 wsi: Stary Żywiec, Zabłocie, Radziechowy, Wieprz, Cięcina, Lipowa, Pietrzykowice i Sporysz.
W 1467 roku Król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Żywiecczyznę w darze hrabiemu Piotrowi Komorowskiemu i prawie przez 150 lat Żywiecczyzna pozostawała we władaniu rodziny Komorowskich. Był to okres dynamicznego rozwoju miasta i okolicznych wsi, oraz organizacji cechowych i życia gospodarczego. Rodzina Komorowskich wybudowała w Żywcu istniejący do dziś zamek, kościół i dzwonnicę. W Kotlinie Żywieckiej oraz w dolinach większych potoków górskich powstały nowe wsie rolne: Trzebinia, Świnna, Przyborów, Jeleśnia.
W 1624 roku Mikołaj Komorowski oddał Żywiecczyznę królowej Konstancji, żonie Króla Zygmunta III Wazy. W roku 1675 Ziemie Żywieckie wykupił Jan Wielopolski, który po odzyskaniu miejscowości Pieskowa Skała, przeniósł się do niej.
Po I rozbiorze Rzeczpospolitej w 1772 roku Żywiecczyzna znalazła się na terenie Galicji i podlegała austriackiej administracji z Naczelnym Gubernium we Lwowie. Zaowocowało to likwidacją dawnych powiatów i stworzeniem nowej organizacji administracji publicznej.
Cały obszar dawnych księstw oświęcimskiego i zatorskiego (obejmujących żywiecczyznę) wchodził w skład powiatu w Zatorze, a później w Kętach należąc do cyrkułu w Wieliczce. W 1782 roku cyrkuł utworzono w Myślenicach, by w 1819 przenieść siedzibę do Wadowic.
W 1838 roku dobra Żywieckie zakupili Habsburgowie. W sąsiedztwie zamku Komorowskich powstał pałac Habsburgów. Następował stopniowy rozwój przemysłu drzewnego i papierniczego. Powstawały przędzalnie a także zakłady zajmujące się przetwarzaniem żelaza. Na miejscu starej gorzelni w 1856 roku uruchomiony został Browar Arcyksiążęcy, który po dzień dzisiejszy sławi miasto i region na całym świecie.
Kolejna reforma administracyjna w 1854 roku stworzyła system powiatowy
w ramach większych jednostek - obwodów. Od 1850 roku działały już powiaty sądowe. Ich siedzibą na terenie Ziemi Żywieckiej była Milówka, Żywiec i Ślemień. W 1867 roku dokonano podziału na powiaty administracyjne. Powstał wtedy Powiat Żywiecki, w skład którego wchodziły okręgi sądowe: żywiecki, milowski i ślemieński.
Po I wojnie światowej polskie władze administracyjne funkcjonowały w granicach powiatów przedwojennych. W 1920 roku reaktywowano województwo krakowskie, a kolejne lata i reformy powodowały poszerzanie bądź uszczuplanie terenu żywiecczyzny.
Po wybuchu II wojny światowej Powiat Żywiecki wchodził w skład Rzeszy Niemieckiej w ramach rejencji katowickiej. Po zakończeniu II wojny światowej powrócono do podziału administracyjnego kraju istniejącego w okresie międzywojennym. W okresie międzywojennym jak i w czasach powojennych ziemie obecnego Powiatu Żywieckiego wchodziły w skład różnych jednostek administracyjnych.
W 1975 roku zlikwidowano system powiatowy w Polsce i zreorganizowano system wojewódzki, tworząc między innymi nowe województwo bielsko-bialskie, w skład którego weszła Żywiecczyzna. Burzliwe losy tych ziem, a także położenie na pograniczu polsko - słowackim wpłynęło znacznie na kulturę, tradycje, architekturę i obyczajowość mieszkańców Żywiecczyzny
W 1999 roku powrócono do podziału kraju na powiaty. Przywrócono wtedy Powiat Żywiecki, który mimo tradycji historyczno-kulturowej łączącej tereny powiatu z Krakowem, został włączony w skład Województwa Śląskiego.